Afta - mały sygnał dużego problemu? Skąd się biorą afty w jamie ustnej, objawy i leczenie domowymi sposobami

Afty to bolesne zmiany w jamie ustnej. To najpowszechniejsza z dolegliwości występujących w jamie ustnej. Są to ubytki w błonie śluzowej, przybierające postać wrzodziejących ran lub bolących nadżerek. Nierzadko są one pokryte białym nalotem. Pojawiają się na wargach, podniebieniu miękkim, dziąsłach, języku czy po wewnętrznej stronie policzków, pojedynczo lub po kilka na raz. Sprawia to, że są one schorzeniem bardzo łatwym do rozpoznania. Jest to jednak wierzchołek góry lodowej, ponieważ prawdziwa przyczyna ich powstania często pozostaje ukryta, zaś jej natura może być niekiedy bardzo poważna.

Nie oznacza to oczywiście, że same afty już zwiastują u nas zmiany nowotworowe lub problemy z układem immunologicznym. Często może być to po prostu następstwo niedoboru jakiejś witaminy lub trzymania się szkodliwych nawyków, przez które do naszej jamy ustnej przedostaje się spora ilość bakterii odpowiedzialnych właśnie za to schorzenie. Co należy wiedzieć o aftach i jak się przed nimi uchronić? Jak powstają afty?

Afty – przyczyny występowania, skąd się biorą afty u dzieci i dorosłych?

Nie istnieje jedna przyczyna, którą wystarczy wyeliminować, by nie zmagać się z problemem aft. Najczęściej ich powstawanie jest konsekwencją wielu kwestii. Afty pojawiają się przy:

- nieodpowiedniej higieny jamy ustnej, niedokładnego szczotkowania zębów, nienitkowania, ale także innych (np. gryzienia długopisów czy jedzenia nieumytych warzyw i owoców),
- mikroskaleczeń (twardą szczoteczką do zębów, widelcem),
- wyrzynających się ósemek,
- niewłaściwego dopasowania protez,
- chorych migdałków,
- autoagresji komórek,
- miesiączkowania,
- zaburzeń hormonalnych,
- przewlekłych zaburzeń żołądkowo-jelitowych,
- psychopatii,
- niedoborów witaminy B12/kwasu foliowego/żelaza.

Rodzaje aft - jak rozpoznać afty?

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje aft:

1. Afty mniejsze- zazwyczaj występują pojedynczo, rzadziej w grupie do 5 aft. Wielkością nie przekraczają 5mm, zazwyczaj goją się w ciągu 10 dni. To małe afty, które najczęściej występują u osób dorosłych. Mają charakter przewlekły i często nawracają (z aftami nawracającymi mamy do czynienia, gdy pojawiają się one częściej, niż raz w roku). Jeśli mamy problemy z próchnicą lub kamieniem nazębnym, nie uznajemy mycia sztućców i warzyw oraz owoców, nosimy źle dopasowaną protezę lub cierpimy na zaburzenia autoimmunologiczne spowodowane chociażby stresem, to znajdujemy się w grupie podwyższonego ryzyka. To samo tyczy się alergii na niektóre produkty lub przyjmowania leków, w przypadku których aftoza może być jednym z efektów ubocznych. Schorzenie to bardzo łatwo przenosi się linią genów – ryzyko wystąpienia aft małych u kolejnych potomków wynosi aż 90%.
2. Afty duże- występują pojedynczo lub w grupie do 3 aft, a ich średnica przekracza 10mm. Są głębsze od aft mniejszych, ich okres gojenia wydłuża się do kilku tygodni, a po wyleczeniu - często pozostają nieestetyczne blizny. Najczęściej są skutkiem zaburzeń autoimmunologicznych (np. HIV), niedoboru składników mineralnych i witamin, problemów hormonalnych, używania past do zębów zawierających dodecylosiarczan sodu oraz spożywania konserwowanej żywności, orzechów lub twardych serów. Najczęściej afty duże powodują spory ból i dyskomfort. 
3. Afty opryszczkowate- to skupiska wielu małych zmian (nieprzekraczających 3mm), które współwystępują z wirusem opryszczki. Pojawiają się rzadko i goją zazwyczaj w ciągu 14 dni.

Afty Suttona - jak wyglądają afty tego typu?

Afty Suttona to inaczej tak zwane afty duże. Przyjmują one postać okrągłych bądź owalnych nadżerek o średnicy 1-3 cm. Posiadają wyraźną i uwypukloną obwódkę zapalną. Występują najczęściej na podniebieniu miękkim i po wewnętrznej stronie policzków. Ich gojenie trwa około 3-4 tygodni i może pozostawiać po sobie blizny. Tego typu afty mogą być objawem chorób krwi. Pojawiają się zazwyczaj u osób z obniżoną odpornością.

Dlaczego w jamie ustnej pojawiają się afty Mikulicza - czym one są?

Afty Mikulicza są małymi aftami. To koliste nadżerki błony śluzowej, których średnica wynosi od 2 do 5 mm. Objawiają się pieczeniem i dolegliwościami bólowymi. Znikają zazwyczaj samoistnie po tygodniu lub dwóch.

To najczęściej występujące afty spośród wszystkich. Pojawiają się na błonie śluzowej warg i policzków, czasami także na dziąsłach i podniebieniu miękkim. Dlaczego afty Mikulicza pojawiają się
w jamie ustnej? Główne czynniki mające wpływ na występowanie małych aft to wiek (młody), stres czy status społeczny (średni lub dobry).

Afty Bednara - co to, przyczyny powstawania aft Bednara?

Afty Bednara to afty znajdujące się w jamie ustnej u małych dzieci. Przyczyna ich występowania to uszkodzenia podniebienia miękkim paznokciem podczas ssania kciuka. Tego typu afty znikają samoistnie.

A jeśli afty nawracają? Jak poradzić sobie z nawracającymi aftami i pozbyć się dyskomfortu?

Wówczas mamy zapewne do czynienia z jedną z następujących przyczyn:

Zapalenie zatok
Choroba migdałków
Choroba refluskowa
Celiakia
Zakażenie wirusowe (opryszczka, brodawczak)
Choroba Leśniowskiego-Crohna
Utajona infekcja grzybicza, na przykład w jelitach
Syndrom Behceta

Afty – objawy aftozy

Pierwszym stadium aftozy są owrzodzenia lub małe okrągłe nadżerki, pojawiające się na śluzówce. Po upływie jednego/dwóch dni, afty często zaczyna pokrywać je biały nalot.

Jeśli dolegają nam afty małe, wówczas ich pojawieniu się może towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych. Innym objawem są bolesne owrzodzenia, które ustępują samoistnie po 4-8 dniach. Odwiedzenie stomatologa lub lekarza innej specjalności przy aftach w postaci małych owrzodzeń w obrębie jamy ustnej nie jest konieczne. 

Nieco bardziej problematyczne są afty duże. W przypadku tej formy aftozy, na błonie śluzowej pojawiają się pojedyncze lub grupowe owrzodzenia, utrzymujące się nawet przez 3-4 tygodnie. Co gorsza, po zniknięciu pozostawiają one po sobie blizny.

Dieta

W okresie leczenia aft należy unikać spożywania gorących, kwaśnych i ostrych potraw, słodyczy, cytrusów, alkoholu oraz twardych pokarmów. Można wzbogacić dietę o produkty bogate w witaminy z grupy B (szczególnie B12), A, C, E i cynk. Mowa tu o jogurtach, drożdżach, owocach i warzywach wzmacniających odporność (cebula, czosnek, fasola) oraz niektórych ziołach (miłorząb japoński, żeń-szeń, wyciąg z nasion ogórecznika).

Leczenie aft - domowe sposoby na afty w jamie ustnej

Afty najczęściej znikają samoistnie. Oczywiście afty można leczyć. Domowymi sposobami można znacząco przyspieszyć proces ich gojenia. Szczególnie skuteczne jest:

- płukanie jamy ustnej naparem z szałwii, rumianku, liści malin, łopianu lekarskiego lub wodą różaną 2-3 razy dziennie,

- przykładanie do afty saszetki świeżo zaparzonej herbaty,

- płukanie ust roztworem sporządzonym z pół łyżeczki soli na szklankę ciepłej wody,

- przecieranie aft roztworem trzech części wody na jedną część wody utlenionej.

Sposoby te pozwolą nam na uśmierzenie bólu, dzięki czemu przeczekanie tej dolegliwości przyjdzie nam zauważalnie łatwiej. Inną skuteczną metodą jest użycie wodnego roztworu azotanu srebra lub błękitu metylowego o stężeniu 1-5%. Kleje tkankowe i solcoseryl również zdają tu egzamin, ponieważ przyspieszają tworzenie się nabłonka. Należy jednak pamiętać, że możemy w ten sposób jedynie zapobiec ewentualnym nawrotom aftozy, a nie wyleczyć ją na miejscu.

Aftowe zapalenie jamy ustnej - kiedy do lekarza?

Jeżeli afty mają duży rozmiar, nawracają w formie bolesnej, towarzyszy im wysoka gorączka lub nie znikają w ciągu 1-4 tygodni - należy zasięgnąć porady lekarza. Mogą być one konsekwencją poważnych problemów zdrowotnych. Specjalista może nam też pomóc w doborze środków przyspieszających gojenie lub działających przeciwbólowo w przypadku aft zwykłych. Diagnostykę schorzeń systemowych, które mogą stać za aftami, przeprowadza lekarz pierwszego kontaktu.

Bez względu na przyczynę, lekarz zawsze rozpocznie kurację od leczenia miejscowego, za pomocą preparatów działających przeciwzapalnie i antyseptycznie. Preparaty te mają jednak przede wszystkim na celu odizolować aftę i zapobiec odczuwaniu bólu, na przykład poprzez kontakt z językiem. W przypadku licznych owrzodzeń, najczęściej wykorzystuje się preparat w sprayu, który nie wywoła u pacjenta odruchu wymiotnego. A jeśli aftoza obejmuje rozległą część jamy ustnej, stosować można specjalne płukanki, które nie będą mieć problemów z dotarciem do każdego z owrzodzeń.

Pamiętaj, że do czasu zniknięcia aft nie można wykonywać w jamie ustnej żadnych zabiegów tj. bondingu, wybielania, licówek i innych!

Czy afty są zaraźliwe i czy z aftami można się całować?

Należy w tym miejscu odróżnić afty od pęcherzy gorączkowych, czyli opryszczki. Afty to bolesne zmiany, które nie są zakaźne, gdyż ich przyczyną nie jest infekcja wirusowa. Oznacza to, że w przypadku ich posiadania nie należy obawiać się pocałunków. Z kolei opryszczka może być naprawdę groźna, w szczególności dla dzieci i niemowląt.

Czy afty to grzybica?

Afty nie są tym samym co grzybica.  To zmiany nadżerkowe, które nie są bezpośrednio wywoływane przez zakażenia grzybicze, wirusowe czy bakteryjne. Grzybica jamy ustnej może jednak objawiać się przewlekle występującymi aftami.